Zastanawiałeś lub zastanawiałaś się kiedyś nad tym, dlaczego tak często są proponowane różne zioła zamiast leków? Dlaczego lecznicze szampony do włosów zawierają najczęściej ziele ze skrzypu czy kwiaty lawendy? Czy jest jakaś nauka zajmująca się badaniem właściwości roślin?
Czym jest fitoterapia?
Ziołolecznictwo (inaczej fitoterapia) to dział farmakologii oraz medycyny zajmujący się przygotowywaniem ziół leczniczych. W zależności od substancji czynnych, zawartych w roślinach, właściwości lecznicze mogą być różne, dlatego też fitoterapia jest tak bardzo cenna. Znajomość składu roślin leczniczych oraz sposobów ich dalszej obróbki często pomaga nam w różnych schorzeniach czy dolegliwościach.
Gdzie znajdziemy bazę roślin leczniczych?
Najważniejszym zbiorem wszystkich roślin leczniczych jest książka o nazwie „Farmakopea Polska”. Trzeba nadmienić, że jest ona stale aktualizowana. Najnowszy tom farmakopei pochodzi z roku 2017. Jest to XI wydanie tej książki. Dzieło to ma oczywiście ponad 2 tysiące stron, jednakże trzeba zaznaczyć, że znajdują się w nim dokładne opisy roślin. Ich wygląd, składniki, które zawierają, właściwości lecznicze, oraz surowiec, który pobieramy z danego ziela.
Co właściwie leczą?
Każda roślina będzie miała nieco inną zawartość swojego składu, co powoduje, że będzie nadawała się na inne dolegliwości. Przykładowo ziele ze świetlika jest używane do przemywania spojówek, gdy mamy przesuszone oczy. Liści, czy kwiaty lipy będziemy używać na uspokojenie lub w celu zwalczenia drobnych drobnoustrojów chorobotwórczych. Dodatkowo trzeba zaznaczyć, że zazwyczaj tylko część rośliny ma właściwości lecznicze. Dla przykładu z gorczycy pozyskujemy nasienie, które możemy użyć na pobudzanie łaknienia, wydzielanie soku żołądkowego, czy też w bólach reumatycznych, natomiast inne części tejże rośliny takie jak korzeń czy łodyga nie będą miały większej wartości zdrowotnej.
Co mają w sobie rośliny lecznicze?
Substancje czynne ziół można by wymieniać w nieskończoność-śluzy, flawonoidy, fenylokwasy, glikozydy, garbniki, witaminy, antocyjany, alkaloidy oraz wiele innych związków. Śluzy zazwyczaj działają na nasz organizm osłonowo, szczególnie w przewodzie układu pokarmowego. Mogą zabezpieczać np. żołądek przed kwasem solnym (który produkujemy podczas spożywania pokarmów). Flawonoidy z reguły działają przeciwreumatyczne, przeciwzapalnie czy moczopędnie. Glikozydy to pochodne cukrów, mają one szereg różnych zastosowań, z czego najważniejsze są glikozydy nasercowe (tzw. kardenolidy). Usprawniają pracę serca. Od razu widać, że istnieje bardzo duża wielokierunkowość działania roślin leczniczych.
W jaki sposób przygotować zioła?
Przede wszystkim musimy się zastanowić, w jaki sposób chcemy podać roślinę leczniczą — w jakim miejscu jej działanie powinno zostać wyzwolone. Jeśli chcemy zrobić coś z wypryskiem, zaczerwienieniem znajdującym się na skórze, raczej nie będziemy tworzyli naparu do picia. Gdy chcemy przygotować substancję leczniczą do podania miejscowego, skupimy się bardziej na przygotowaniu okładu z odpowiedniej rośliny leczniczej bądź kompresu. Z kolei, gdy chcemy zrobić jakąś mieszankę do przepłukiwania włosów, zrobimy tzw. ocet ziołowy. Gdy nas boli przewód pokarmowy, najlepiej posłuży nam napar, czy też odwar, a dla zachowania zdrowia zrobimy nalewki.